WOUDRICHEM - De gemeente Altena zou excuses moeten aanbieden voor het handelen van oud-burgemeester van Woudrichem, J. van der Lely tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Volgens onderzoekers Bert van Straten en Raoul Nijst heeft hij tijdens de Tweede Wereldoorlog zonder enige terughoudendheid de nazi’s in hun beleid ondersteund en een verwijtbare rol gespeeld bij de registratie, isolatie en deportatie van de in Woudrichemse Joodse families Benjamins en J. Hertzberger. Ook heeft hij een actieve rol gespeeld in de financieel en economische onteigening (beroving) van de Joodse families uit Woudrichem. Joodse Woerkummers die bij burgemeester Van der Lely niet dezelfde bescherming genoten als andere Woerkumse burgers. Tot die conclusie komen Bert van Straten en Raoul Nijst in hun publicatie ‘J. van der Lely, burgemeester van alle Woerkummers?’ die onlangs verscheen naar aanleiding van hun onderzoek naar de handelswijze van de oud-burgemeester in de Tweede Wereldoorlog.
Tijdens hun onderzoek stuitten Raoul Nijst en Bert van Straten op documenten die onder andere de welwillende contacten van burgemeester Van der Lely met de Duitsers aantonen, zoals bijvoorbeeld het ongevraagd aanleveren van informatie en opvragen van materiaal, het helpen met berovingen van eigendommen van Joodse Woerkummers en zijn bevel aan de Woudrichemse politie om eventuele vluchtpogingen van Joodse Woerkummers te verhinderen. Een taak die de politie volgens Nijst en Van Straten vlekkeloos uitvoerde: “Op 18 november 1942 heeft Van der Lely de politie bevolen de gehele avond en nacht in de woning van Jozef Abraham Hzn te posten. De volgende dag werden de Joodse bewoners Abraham en Berendina onder politie-escorte met de veerboot naar Gorinchem gebracht. Vandaar zijn ze met de al opgepakte familieleden per trein naar de Hollandse Schouwburg in Amsterdam gebracht”, aldus Bert van Straten.
Excuses op zijn plaats
In navolging van de excuses van minister-president Rutte voor het handelen van de Nederlandse overheid in de Tweede Wereldoorlog, pleiten Bert van Straten en Raoul Nijst voor excuses van de gemeente Altena voor het handelen van de oud-burgemeester van Woudrichem. “Vanuit menselijk èn juridisch oogpunt is de handelswijze van Van der Lely een te veroordelen handelswijze”, zegt Raoul Nijst. Hij vervolgt: “Het handelen van deze burgemeester Van der Lely is niet alleen een grove schending van de rechten van de desbetreffende Joodse inwoners, maar het is óók in strijd met onze Grondwet, het Landoorlogreglement 1907, de Aanwijzingen 1937 en het Commentaar op de Aanwijzingen uit 1943.” Van Straten: “Waarbij wel de kanttekening past dat de toenmalige burgemeester van Woudrichem en zijn ambtenaren niet verantwoordelijk zijn voor de genocide; dat zijn de nazi’s. Maar de hulp en inzet van de burgemeester Van der Lely en zijn ambtenaren waren wel onmisbaar voor de nazi’s om deze genocide te kunnen realiseren.”
Nooit onderzocht
In hun publicatie benadrukken Nijst en Van Straten dat de voormalige gemeente Woudrichem het handelen van deze in december 1943 overleden burgemeester nooit heeft onderzocht, terwijl er al vaker signalen waren geweest dat het gedrag van deze burgemeester tijdens de Tweede Wereldoorlog onoirbaar en in strijd met de wet was. Zo werden in 2018 in het Visserijmuseum in Woudrichem in de tentoonstelling ‘Waarom Stolpersteine’ van Bert van Straten en Frans Dansen bijzondere documenten tentoongesteld; documenten waaruit blijkt dat Van der Lely tijdens de oorlog een verwijtbare rol heeft gespeeld. Ook refereerden Nijst en Van Straten naar de twijfelachtige rol van Van der Lely in hun gezamenlijke publicatie ‘23 in Getal’, die zij in 2018 schreven in opdracht van het Comité Holocaust Namenmonument Nederland| Altena. Als op 26 januari 2020 Mark Rutte excuses aanbiedt voor het handelen van de overheid tijdens de Tweede Wereldoorlog, is dit voor Bert van Straten en Raoul Nijst aanleiding om hun bevindingen -dat Van der Lely de nazi’s hielp om joodse inwoners buiten de samenleving te zetten en op te pakken- verder te onderzoeken. Hun onderzoeksresultaten, conclusies en aanbevelingen voor de gemeente Altena, zet de toenmalige burgemeester van Woudrichem in een volstrekt ander en discutabel daglicht. Nijst en Van Straten hebben hun publicatie opgestuurd naar de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders van Altena.
De volledige tekst van de publicatie is te vinden op de website: https://altena1940-1945.jimdosite.com